Heidegger: Η παρείσφρηση του Ναζισμού στη Φιλοσοφία - Yale University Press

Ένας Ναζιστής ανάμεσα σε φιλοσόφους;

Για δεκαετίες, ο Γερμανός φιλόσοφος Martin Heidegger έχει αποτελέσει θέμα έντονων συζητήσεων και διαφωνιών. Η οπτική του επί της Δυτικής σκέψης και τεχνολογίας διείσδυσε στην αρχιτεκτονική, τη ψυχολογία και τη φιλολογία και ενέπνευσε μερικά από τα γνωστότερα κινήματα διανόησης του 20ου αιώνα.

Το βιβλίο του Emmanuel Faye, που πρόκειται να εκδοθεί σύντομα στα Αγγλικά, φέρνει και πάλι στην επιφάνεια το γνωστό θέμα: Μπορεί ο άνθρωπος-Heidegger να διαχωριστεί από τη φιλοσοφία του? Με αφετηρία κάποια καινούρια στοιχεία, ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι φασιστικές και ρατσιστικές πεποιθήσεις του Heidegger ήταν τόσο βαθιά ριζωμένες στις θεωρίες του, που δεν αξίζει πλέον να θεωρούνται φιλοσοφικές. Τουτέστιν, συνεχίζει ο συγγραφέας, όλο το έργο αλλά και οι θεωρίες που έχουν στηριχθεί στη φιλοσοφία του Heidegger, πρέπει να επανεξεταστούν, καθώς διαδίδουν επικίνδυνες, για τη σύγχρονη σκέψη, ιδέες, αφού «το Ναζιστικό κίνημα στηριζόταν στην εξόντωση ανθρώπων…».

Το βιβλίο, που πρωτοεκδόθηκε στη Γαλλία το 2005 και φέρει τον τίτλο «Heidegger: The introduction of Nazism into Philosophy», καλεί ουσιαστικά τους καθηγητές φιλοσοφίας να δουν τη φιλοσοφία του Heidegger ως «λόγια μίσους», ενώ και οι βιβλιοθήκες πρέπει να σταματήσουν να κατηγοριοποιούν τον Heidegger στους φιλοσόφους και να τον εντάξουν στους ιστορικούς του Ναζισμού. Μόνο έτσι θα εμποδιστεί η διάδοση των ιδεών του Γερμανού, η καρδιά των οποίων στηρίζεται «στη βίαιη επιβολή του κράτους επάνω στο άτομο, την ανυπαρξία ηθικής, τον αντι-ανθρωπισμό και τον εξαγνισμό των φυλών».

Ο συγγραφέας επιτίθεται κατά μέτωπο στον Γερμανό φιλόσοφο (1889-1976) και επιχειρεί να ανατρέψει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται το γνωστικό πεδίο της φιλοσοφίας στην Αμερική και ακόμα περισσότερο στη Γαλλία, όπου τα βιβλία του Heidegger έχουν γίνει πανεπιστημιακά συγγράμματα, η μελέτη των οποίων απαιτείται για την απόκτηση πτυχίου. Ο Emmanuel Faye, που είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιου του Παρισιού, στην πόλη Nanterre, δεν επιδιώκει μόνο να βγάλει τον Heidegger από τις τάξεις των φιλοσόφων, αλλά και να προκαλέσει τους συναδέλφους του να επανεξετάσουν τον αρχικό σκοπό της φιλοσοφίας και της σχέσης της με την ηθική.

Ταυτόχρονα, μελετητές και άλλων γνωστικών πεδίων, όπως της ποίησης και της ψυχολογίας, θα πρέπει να επανεξετάσουν τις ιδέες του Heidegger. Πάντως, παρόλο που ο Faye αναφέρεται στις ακροδεξιές πεποιθήσεις του Heidegger, είναι αλήθεια πως πολλοί αριστεροί έχουν εμπνευστεί από τις ιδέες του. Ο Υπαρξισμός και ο Μεταμοντερνισμός, όπως και η κριτική απέναντι στην αποικιοκρατία, τα πυρηνικά όπλα, την οικολογική καταστροφή και τις παγκόσμιες ιδέες περί ηθικής, όλα στηρίζονται κατά μεγάλο μέρος στην φιλοσοφική ματιά του Heidegger απέναντι στη Δυτική κουλτούρα.

Ο Richard Wolin, συγγραφέας αρκετών βιβλίων για τον Heidegger, αλλά και αναγνώστης του βιβλίου του Faye, είπε ότι δεν έχει πειστεί για το αν οι ναζιστικές ιδέες του Γερμανού αποτελούν τη βάση της φιλοσοφικής του σκέψης. Παρόλα αυτά, αναγνωρίζει την ευρεία απήχηση που έχουν οι πεποιθήσεις του στον εν γένει πολιτισμό. «Δεν πρόκειται να διαγράψω γνωστικά πεδία, όπως αυτά της φιλοσοφίας, της ψυχανάλυσης κ.λπ. εξαιτίας της επίδρασης του Heidegger, επάνω σε αυτά. Απλά λέω ότι θα πρέπει να γνωρίζουμε περισσότερα για τα ιδεολογικά κατάλοιπα και τους συσχετισμούς ενός στοχαστή σαν τον Heidegger, πριν δεχτούμε άνευ όρων ή αφελώς τις φιλοσοφικές του ιδέες.»

Η αγγλική έκδοση, που έχει αναληφθεί από τον οίκο Υale University Press, πρόκειται να κυκλοφορήσει σε μερικές βδομάδες, όμως το βιβλίο έχει ήδη αρχίσει να προκαλεί θύελλα αντιδράσεων, που ξεκίνησαν από ένα άρθρο που γράφτηκε στο The Chronicle Review, την επιστημονική επιθεώρηση του The Chronicle of Higher Education. Στο άρθρο που τιτλοφορείται «Heil Heidegger», ο Carlin Romano, κριτικός του The Review, αποκαλεί τον Heidegger «ορεσίβιο φαφλατά και απατεώνα που υπερεκτιμήθηκε και που περιέργως ακόμα και τώρα έχει πιστούς οπαδούς». Πολλοί λίγοι έχουν διαβάσει το βιβλίο του Emmanuel Faye, αλλά το άρθρο του Romano διαβάστηκε από πολύ κόσμο και συγκέντρωσε πάνω από 150 online σχόλια, είτε υποστηρικτών είτε πολέμιων.

Ο Ron Rosenbaum, συγγραφέας του «Explaining Hitler», σχολιάζει, βάσει της ίδιας οπτικής, τον Γερμανο-Εβραίο φιλόσοφο Hannah Arendt, πρώην μαθητή του Heidegger. Ο Rosenbaum έγραψε στο www.slate.com ότι η σκεπτική του Arendt για το Ολοκαύτωμα και τη διαβόητη ρήση «banality of evil», μολύνθηκε από τις ιδέες του Heidegger και άλλων αντι-σημιτικών πεποιθήσεων και έργων.

Ο Damon Linker, έγραψε στην ιστοσελίδα του The New Republic, www.tnr.com, ότι «είναι εντελώς παράλογο να προσβάλλουμε ολόκληρο το φιλοσοφικό έργο του Heidegger».