Κρίση: Απόηχος ή κραυγή; (Δημοσίευση στην εφημερίδα Greek News 07/12/2009)

Tεράστια έκπληξη προκάλεσε η είδηση του οικονομικού αδιεξόδου, στο οποίο περιήλθε το Εμιράτο του Dubai. Μεγάλα οικονομικά ανοίγματα, υπέρογκα ποσά πιστώσεων, μικρή παραγωγή πετρελαίου, έντονο το στοιχείο της υπερβολής στον κατασκευαστικό τομέα. Απέραντα malls, εσωτερικές πίστες σκι, Rolls Royce, Maserati, Ferrari, χρυσές Louie Vuitton, αμύθητης αξίας κοσμήματα, μυθικά 7στερα ξενοδοχεία, τεχνητά νησιά, ένα ατελείωτο construction site στη μέση της ερήμου. Κι όμως. Η βιομηχανία του τουρισμού, το βαρύ πυροβολικό του εμιράτου, δεν έφτασε για να καλύψει το τεράστιο χρέος που είχε δημιουργηθεί, με αποτέλεσμα την αναγγελία παγώματος πληρωμών, προς πάσα κατεύθυνση, για τουλάχιστον 6 μήνες. Η είδηση ήταν ίσως όσο σοκαριστική ήταν και η κατάρρευση της Lehman Brothers, πριν από ένα περίπου χρόνο. Το πρώτο κομμάτι στο παγκόσμιο οικονομικό domino που ακολούθησε.

Κάποιες χώρες είδαν το σκληρό πρόσωπο της κρίσης. Ανάμεσά τους και η Αμερική. Η χώρα της ευημερίας, της άνθησης και της ανάπτυξης. Η χώρα της ελεύθερης οικονομίας. Η κρίση χτύπησε όλους τους τομείς: την αυτοκινητοβιομηχανία, την εκπαίδευση, την τοπική αυτοδιοίκηση, την κινηματογραφική βιομηχανία, το real estate, την εργασία κ.λπ., ενώ τα πράγματα από ότι φαίνεται είναι περισσότερο σοβαρά από ότι αρχικά είχε προβλεφθεί. Σύμφωνα με πρόσφατη επίσημη έρευνα, μια πολύ μεγάλη μερίδα Αμερικανών πολιτών ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, μη ξέροντας καν αν την επόμενη μέρα θα υπάρχει φαγητό στο τραπέζι.

Ο Πρόεδρος Barack Obama δήλωσε την περασμένη εβδομάδα πως: «Λίγο πριν την εορτή των Ευχαριστιών λάβαμε μια πολύ ανησυχητική έκθεση από το U.S. Department of Agriculture, από την οποία προκύπτει πως όλο και περισσότεροι συμπολίτες μας αντιμετωπίζουν πρόβλημα σίτισης, σε σχέση με την περυσινή χρονιά». Σύμφωνα με αυτή την έρευνα, 17 εκατομμύρια νοικοκυριά, περίπου το 15% επί του συνόλου, αντιμετώπισαν πρόβλημα σίτισης το 2008, σε σύγκριση με τα 13 εκατομμύρια (περίπου το 11%) το 2007. Βέβαια, πρόβλημα σίτισης δε σημαίνει απαραίτητα ότι οι οικογένειες αυτές δε σιτίζονται καθόλου. Τουλάχιστον αυτό τονίζει ο James C. Ohls, συνεργάτης του Mathematica Policy Research Inc., το οποίο δραστηριοποιείται στην έρευνα που αφορά τη σίτιση στις ΗΠΑ. Ο Ohls διαφοροποιεί τις έννοιες hunger και food insecure. Η πείνα περιγράφει την κατάσταση διαρκούς έλλειψης τροφής, κάτι που δεν έχει αναφερθεί καθόλου σε αυτή την έκθεση. Γίνεται όμως αναφορά στη φράση food insecure, που σημαίνει ότι πολλά νοικοκυριά δυσκολεύονται να αγοράσουν φαγητό, λόγω οικονομικής ανέχειας.

Πάντως, σύμφωνα με την Beth Daponte, καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Yale, η πείνα θα χτυπήσει πολλά αμερικανικά νοικοκυριά στο εγγύς μέλλον. Στις τηλεοράσεις όλου του κόσμου φτάνουν συχνά εικόνες Αμερικανών που ζουν από κουπόνια, από την πρόνοια, που αναζητούν τροφή στα σκουπίδια –χωρίς να συμπεριλαμβάνουμε τους άστεγους. Και φαίνεται ότι η αυξανόμενη ανεργία αλλά και οι μειώσεις μισθών θα οδηγήσουν σε όξυνση του παράλογου αυτού προβλήματος. Γιατί παράλογου; Γιατί είναι σίγουρο ότι πολλοί αναρωτιούνται: «Πως γίνεται αυτό;». Η Αμερική έχει πολύ μεγάλη αγροτική παραγωγή. Πώς είναι δυνατόν να υπάρχει κόσμος που δυσκολεύεται να αγοράσει τροφή, τη στιγμή μάλιστα που οι τιμές είναι πολύ χαμηλές, σε σχέση με την Ευρώπη ή ακόμα και την Ασία; Το ανησυχητικό είναι ότι σύμφωνα με τις περισσότερες έρευνες, εκείνοι που στο παρελθόν έχουν ζήσει στο όριο της φτώχειας, σπάνια έχουν ορθοποδήσει οικονομικά σε μετέπειτα χρόνο. Ακόμα πιο δυσοίωνο, δε, προβλέπεται το μέλλον. Αναλυτές υποστηρίζουν ότι περίπου τα μισά από τα παιδιά στην Αμερική και περίπου το 90% των νέων Αφροαμερικανών θα ζήσουν από food stamps, σε κάποια στιγμή της ζωής τους. Και αν κρίνουμε από την τωρινή φάση της κρίσης, τα πράγματα ενδεχομένως να χειροτερεύσουν. 

Στην Ελλάδα τι γίνεται;

Στη σκιά της οικονομικής ύφεσης βρίσκεται φυσικά και η Ελλάδα, από τον περασμένο Σεπτέμβριο, με κυριότερα χαρακτηριστικά: το κλείσιμο πολλών επιχειρήσεων, ιδιαίτερα των μικρομεσαίων, την αύξηση χρεών και δανείων, την αύξηση ακάλυπτων επιταγών, τη μείωση της οικοδομικής δραστηριότητας και της ίδρυσης νέων επιχειρήσεων, τα άδεια μαγαζιά και τη μειωμένη αγοραστική κίνηση. Η νέα κυβέρνηση δικαιολογημένα φαίνεται ιδιαίτερα προβληματισμένη για την κατάσταση της οικονομίας, αλλά και τις πιέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το τεράστιο χρέος της Ελλάδας. Η συνταγή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι πανομοιότυπη και δεν κάνει διακρίσεις: πάγωμα μισθών, αναστολή πληρωμών δώρων και φυσικά αυξήσεις φόρων. Το πρόβλημα όμως είναι ότι αν η κυβέρνηση εφαρμόσει όλα αυτά τα μέτρα, θα είναι σα να παραβαίνει κάθε μία από τις προεκλογικές της υποσχέσεις. Όσο και αν ο Παπανδρέου όμως αντιστέκεται σθεναρά στις πιέσεις, κάποια στιγμή θα πρέπει να ληφθούν αναγκαστικά κάποιες αποφάσεις για το οξύ οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας.

Αυτό που είναι πραγματικά άξιον απορίας είναι το εξής. Σε όλες ανεξαιρέτως τις ευρωπαϊκές χώρες, οι μισθοί είναι αισθητά υψηλότεροι από ότι στην Ελλάδα. Ταυτόχρονα, οι τιμές είναι πολύ πιο χαμηλές. Όχι μόνο στα είδη πρώτης ανάγκης, αλλά και στα είδη ρουχισμού, ένδυσης, υπόδησης κ.λπ. Βέβαια, τα ενοίκια στις περισσότερες από τις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι πολύ υψηλά –με πρωταγωνιστές το Λονδίνο και το Παρίσι. Παρόλα αυτά, αν ο μισθός του Γερμανού, του Γάλλου και του Άγγλου ήταν όσο ο μισθός του Έλληνα, πως θα ήταν τα πράγματα στην Ευρώπη; Πως θα ήταν αν έπρεπε να ζουν με το 1/3 των χρημάτων που κερδίζουν τώρα;. Με μέσο μισθό γύρω στα 800€, τι θα έκανε ο Γερμανός; Πως γίνεται και σε αυτές τις χώρες οι τιμές των αγαθών είναι τόσο χαμηλές σε σχέση με την Ελλάδα; Η Ελλάδα πως έφτασε να είναι μία από τις ακριβότερες χώρες του κόσμου; Πως γίνεται οι οδοί Ερμού και Βουκουρεστίου να είναι ακριβότερες από την 5th Avenue της Νέας Υόρκης; Πως γίνεται να παραπονιόμαστε για κρίση κι όμως τα εστιατόρια να είναι πάντα γεμάτα; Πως γίνεται να παραπονιόμαστε για κρίση, όταν σχεδόν όλα τα ξενοδοχεία στην Αράχωβα δεν έχουν καθόλου διαθεσιμότητα για τις γιορτές των Χριστουγέννων; Ένας φαύλος κύκλος. Ένα θέατρο του παραλόγου, που δε μπορεί να εξηγήσει κανένας αναλυτής. Μια γνήσια ελληνική σπαζοκεφαλιά. Η κρίση θέλει καλοπέραση; Όχι. Η κρίση θέλει σύνεση, ωριμότητα και σοβαρή αντιμετώπιση. Από όλες τις πλευρές… Και ο νοών νοείτω.