Η Γερμανία δε γιόρτασε την 9η Νοεμβρίου. Δε γιόρτασε τη στιγμή που χιλιάδες εκστασιασμένοι Ανατολικογερμανοί, είκοσι χρόνια πριν, έβλεπαν να γκρεμίζεται το Τείχος του Βερολίνου. Ίσως γιατί στις 9 Νοεμβρίου του 1918, ο Kaiser Wilhelm παραιτήθηκε, 2 μέρες πριν την ήττα της χώρας κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Στις 9 Νοεμβρίου 1923, ο Χίτλερ αποπειράθηκε να καθαιρέσει από την εξουσία την Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Στις 9 Νοεμβρίου του 1938, κατά τη Νύχτα των Κρυστάλλων, οι Ναζί επιτέθηκαν στους Εβραίους και στις περιουσίες τους στη Γερμανία και την Αυστρία, προεόρτιο της γενοκτονίας που έμελλε να γίνει. Το γερμανικό ημερολόγιο είναι βολικά άβολο… Τίποτα καλό δεν τηρείται, αν δεν υπάρχει ενεργή θύμηση κάποιου κακού! Ο Βρετανός συγγραφέας Timothy Garton Ash ονόμασε το 1989, το καλύτερο έτος της Ευρωπαϊκής Ιστορίας, γιατί έβγαλε την ήπειρο, από τον χειρότερό της αιώνα –η νέα δημοκρατική Ευρωπαϊκή ενότητα που ξεκίνησε το 1989 χτίστηκε επάνω σε 50 εκατομμύρια τάφους.
Οι αλυσιδωτές αντιδράσεις των ειρηνικών κινημάτων στην Πολωνία, την Ουγγαρία, την Ανατολική Γερμανία και την Τσεχοσλοβακία φάνταζαν και εξακολουθούν να φαντάζουν σα θαύμα. Οποιοσδήποτε μεγάλωσε μη γνωρίζοντας τίποτα για τον Ψυχρό Πόλεμο, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ο κόσμος δεν θα ήταν για πάντα στην «κατάψυξη». Το 1989, ο Fukuyama δημοσίευσε ένα δοκίμιο με τίτλο «Το τέλος της Ιστορίας?», μέσα στο οποίο προέβλεψε την παγκοσμιοποίηση της δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας ως την τελική φόρμα ανθρώπινης διακυβέρνησης. Αυτό βέβαια ήταν υπερβολικά αισιόδοξο για τον κόσμο της μετα-Ψυχροπολεμικής εποχής. Ακόμα και στην Κεντρική Ευρώπη, όπου η φιλελεύθερη δημοκρατία απέκτησε σάρκα και οστά, τα δραματικά γεγονότα που την έφεραν στο προσκήνιο ήταν πιο βρώμικα από τα όνειρα των νέο-συντηρητικών φιλοσόφων.
Το Τείχος έπεσε, όχι γιατί ο Reagan το απαίτησε, αλλά γιατί όταν το βράδυ της 9ης Νοεμβρίου, κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης τύπου στο Ανατολικό Βερολίνο, o Günter Schabowski ρωτήθηκε για το πότε θα μπορούσαν πλέον οι Γερμανοί να κυκλοφορούν ελεύθερα και στην άλλη πλευρά, εκείνος, αφού το σκέφτηκε, απάντησε: «Ευθύς αμέσως». Η απάντησή του έκανε χιλιάδες ανατολικο-βερολινέζους να επιτεθούν στο Τείχος. Στρατιώτες και πράκτορες της Στάζι ήταν ανήμποροι να αντιδράσουν, αφού φυσικά δεν μπορούσαν να πυροβολήσουν το πλήθος. Τα πράγματα πάντως θα μπορούσαν να είναι πολύ διαφορετικά…
Οι επαναστάσεις του 1989 έλαβαν χώρα λόγω πολλαπλών παραμέτρων: το κουράγιο μερικών ανθρώπων και η στήριξη που δέχτηκαν, η αμερικανική βοήθεια και η δυσαρέσκεια προς το κομμουνιστικό καθεστώς, οι καταστρεμμένες οικονομίες των ανατολικών χωρών, η απώλεια εμπιστοσύνης προς τους εξέχοντες του επικρατούντος καθεστώτος, ο εντυπωσιακός αυτοέλεγχος του Γκορμπατσόφ. Για να εξαφανιστούν τα κομμουνιστικά καθεστώτα της Ευρώπης (με εξαίρεση την Ρουμανία) τόσο γρήγορα και αναίμακτα, έπρεπε όλα να γίνουν με συγκεκριμένο τρόπο. Φυσικά, κάτι τέτοιο είναι πολύ σπάνιο και πολύ δύσκολα θα μπορούσε να επαναληφθεί στην ιστορία. Είναι λίγο ψεύτικο, λοιπόν, το απαύγασμα των γεγονότων του 1989. Ότι δηλαδή ο λαός πάντα κερδίζει, τα καθεστώτα πεθαίνουν, η ειρήνη και η δημοκρατία ανατέλλουν. Το χάος που ακολούθησε μετά την πτώση του Σαντάμ, ήταν εν μέρει επακόλουθο αυτής της σκέψης. Η κυβέρνηση Bush είχε σκεφτεί τότε ότι οι Άραβες θα ήταν κάτι ανάλογο με τους Ανατολικοευρωπαίους.
Ο πιο πρόσφατος ειρηνικός ξεσηκωμός ήταν η Βελούδινη Επανάσταση, στην Τσεχοσλοβακία, ενώ κατά τις δύο επόμενες δεκαετίες, παρόμοια κινήματα γεννήθηκαν στη Σερβία, την Ουκρανία και τη Γεωργία. Παρόλο που όλοι βελτίωσαν τις πολιτικές των χωρών τους, καμιά τους δεν είχε έναν Václav Havel και καμιά τους δε δημιούργησε ποτέ μια σταθερή, φιλελεύθερη δημοκρατία. Έτσι λοιπόν όταν τα πράγματα δεν ακολουθούσαν το παράδειγμα της Κεντρικής Ευρώπης, ο κόσμος έλεγε ότι υπήρχε δυσλειτουργία στην ιστορία. Αλλά αν το 1989 αποτελούσε τον κανόνα και όχι την εξαίρεση, τότε οι αντικομφορμιστές της Μπούρμα, της Κίνας και της Ζιμπάμπουε θα βρίσκονταν τώρα στην εξουσία.
Ίσως η πιο πετυχημένη αναλογική σύγκριση να μπορούσε να γίνει με το δημοκρατικό κίνημα της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, ενός κινήματος με βαθιές κοινωνικές και πνευματικές ρίζες, που εναντιώθηκε σε ένα καθεστώς με ξεπερασμένες ιδεολογίες. Όμως… εκεί οι Φρουροί και οι στρατιωτικοί της Basij ήταν έτοιμοι να σκοτώσουν και πίσω από τον Πρόεδρο Mahmoud Ahmedinejad και τον Ανώτατο Ηγέτη Ali Khamenei δεν υπήρχε καμία φιγούρα σαν τον Γκορμπατσόφ. Οι Ιρανοί έπρεπε να βρουν μόνοι τους το δρόμο πραγμάτωσης της επιθυμίας τους για εκδημοκρατισμό. Και εδώ διαφάνηκε η επόμενη παγίδα. Οι Μουσουλμάνοι είπαν «αυτά είναι για τους Δυτικούς. Εκείνοι δε θέλουν αυτά που εμείς θέλουμε».
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, Γερμανοί, Τσέχοι και Πολωνοί παραμένουν σχετικά ενθουσιώδεις απέναντι στην ιδέα της δημοκρατίας και του καπιταλισμού. Οι Ούγγροι, οι Βούλγαροι και οι Λιθουανοί είναι λιγότερο ενθουσιώδεις. Η ελπίδα των πρώην Ανατολικογερμανών ότι κάποτε θα φτάσουν το επίπεδο ζωής των συμπατριωτών τους αποδείχθηκε φρούδα μέχρι στιγμής. Και αυτός ήταν ίσως και ένας από τους λόγους που δεν έλαβαν χώρα εορτασμοί. Τον περασμένο μήνα, ένας συνταξιούχος Γερμανός δάσκαλος είπε: «Μπορεί να μην έγιναν όλα όσα ελπίζαμε, αλλά τουλάχιστον τώρα μπορώ να ταξιδεύω ελεύθερα, να διαβάζω ό,τι θέλω, να βλέπω όποιο κανάλι θέλω στην τηλεόραση. Και αυτό είναι πλέον το πιο σημαντικό από όλα για μένα».
Είκοσι χρόνια μετά τις επαναστάσεις του 1989, το Τείχος του Βερολίνου έχει μετατραπεί σε τουριστική attraction. Εκεί όπου στις 9 Νοεμβρίου ένας φρουρός άνοιξε την πύλη, τώρα μπορείς να πληρώσεις ένα ευρώ για να βγάλεις φωτογραφία. Γειτονιές που ήταν χωρισμένες από έναν τοίχο, τώρα είναι τα νέα hot spots, στη διασκέδαση, την τέχνη, την κουλτούρα. Το Βερολίνο δεν θα γίνει ποτέ ξανά το κέντρο ιδεολογικών συγκρούσεων και αυτό αποδεικνύει περίτρανα την επιτυχία του 1989. Κανένας δεν είναι προετοιμασμένος να πεθάνει για την περίφημη Ευρωπαϊκή ενότητα… και η αλήθεια είναι ότι κανένας δεν χρειάζεται να πεθάνει. 
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.