“Politics is a strong and slow boring of hard boards”

…Τάδε έφη Max Weber. Απόψε είχα την ευκαιρία, αλλά και την εξαιρετική τύχη, να παρακολουθήσω την ομιλία του Sir Michael Llewellyn-Smith, γνωστού ιστορικού, διπλωμάτη, πρώην Πρέσβη της Αγγλίας στην Ελλάδα, συγγραφέα και φιλέλληνα. Το κεντρικό θέμα της ομιλίας του ήταν «Η πολιτική ηγεσία της Ελλάδας σε περίοδο κρίσης» και η εκδήλωση διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής». Άκρως ενδιαφέρον και επίκαιρο το θέμα, το αμφιθέατρο κατάμεστο, αλλά με πολλές απουσίες πολιτικών προσώπων, που σίγουρα κάτι θα είχαν να μάθουν...

Τι πρέπει λοιπόν να διαθέτει ένας πολιτικός; Εξυπνάδα, γνώση, ηθική, πρακτικότητα, προσωπικότητα, να είναι επικοινωνιακός, αποτελεσματικός, να διαθέτει street smarts, να ξέρει να επιλέγει τους κατάλληλους συνεργάτες, να είναι αποστασιοποιημένος, να έχει ισχυρή θέληση, πυγμή, διορατικότητα, όραμα, καλή φυσική κατάσταση, να μπορεί να ηγηθεί, να διαχειριστεί κρίσεις, να έχει τύχη, καλό timing και charisma. Αυτήν την τελευταία λέξη αρνούμαι να την μεταφράσω, γιατί αν και ελληνικής προέλευσης, στην Αγγλική σημαίνει κάτι αδιόρατα διαφορετικό. Ακούγοντας τον Llewellyn-Smith και ταυτόχρονα διαβάζοντας την παρουσίαση που είχε ετοιμάσει, προσπαθούσα να σκεφτώ πόσοι από τους πολιτικούς, που έχουν περάσει από αυτή τη δύσμοιρη χώρα, διέθεταν έστω και τα μισά από τα άνωθι χαρακτηριστικά; Μεταξάς; Βενιζέλος; Τρικούπης; Σημίτης; Καραμανλής; Παπανδρέου;… Ο καθένας τους σίγουρα μια ξεχωριστή προσωπικότητα. Τα έργα τους αμφιλεγόμενα όμως, από πολλούς.

Η Ελλάδα βρίσκεται σίγουρα σε μια πολύ δύσκολη θέση. Φοβούμαι, δε, ότι δεν έχουμε δει τα χειρότερα ακόμα. Τα ταμία είναι άδεια, σκάνδαλα ξεφυτρώνουν από παντού, εξωφρενική ακρίβεια, η ανεργία δεν έχει δει τα χειρότερα ποσοστά της ακόμα, οι απολύσεις θερίζουν, η αγορά έχει παραλύσει, ο τουρισμός γνωρίζει πτώση. Δεν είμαι σίγουρη ότι η οικονομική βοήθεια από το ΔΝΤ σε δολοφονικό συνδυασμό με το περίφημο μνημόνιο θα δώσει ώθηση στη χώρα, σε κανένα απολύτως επίπεδο. Ήδη κάποιες από τις αλλαγές στο ασφαλιστικό και το συνταξιοδοτικό κρίθηκαν αντισυνταγματικές από την Ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Ο κόσμος είναι στους δρόμους. Το ΦΠΑ από αύριο θα σκαρφαλώσει στα 23%. Βόμβα μπήκε τις προάλλες στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη (ήταν πολύ ειρωνικό αυτό) με νεκρό τον Υπασπιστή του Υπουργού, ο οποίος βρισκόταν σε διπλανό γραφείο. Το ΠΑΜΕ κλείνει λιμάνια, δρόμους και οσονούπω αεροδρόμια, σιδηροδρομικούς σταθμούς και ελικοδρόμια. Συμβασιούχοι έκαναν σήμερα κατάληψη στο ραδιομέγαρο της ΕΡΤ, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να πίνουν καφέ στην πλατεία της Αγίας Παρασκευής. Μια χαρά…

Η κυβέρνηση όμως τι ακριβώς κάνει; Παλεύει. Αλλά είναι αρκετό αυτό; Ο Παπανδρέου είναι ένας γλυκός, ευγενής, μορφωμένος άνθρωπος, αλλά δεν έχει στόφα ηγέτη. Δεν είναι ο παππούς του και σίγουρα δεν είναι ο πατέρας του. Ο εκμαυλισμός της χώρας από τον τελευταίο ήταν αδιαμφισβήτητος. Όσο όμως αδιαμφισβήτητη ήταν και η ηγετική του προσωπικότητα. Λαοπλάνος, επικοινωνιακός, γοητευτικός, έξυπνος, ραδιούργος, με θέληση, στόχο και όραμα. Όλα αυτά όμως μέσα από ένα πρίσμα, όχι απλά αμφιβόλου, αλλά διαστρεβλωμένης ηθικής.

Ο Σημίτης τεχνοκράτης, μόνιμα στις τηλεοράσεις και τις εφημερίδες, είχε να επιδείξει ένα αρκετά σημαντικό έργο, κυρίως στον τομέα υποδομής, και υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης. Αλλά τι να το κάνεις; Οι μίζες ήταν στην καθημερινή ατζέντα της τότε κυβέρνησης και φυσικά δε ξεχνάμε τη φούσκα του Χρηματιστηρίου. Τότε που προέτρεπαν τον κόσμο να επενδύσει το υστέρημά του, για να βγάλει εύκολα χρήμα, και εντέλει χάθηκαν περιουσίες και καταστράφηκαν νοικοκυριά.

Ο Κώστας Καραμανλής, εξοργιστικά απών. Ήταν και παρέμεινε. Τα σκάνδαλα που ξέσπασαν επί της εποχής του, εν αγνοία του ή μη –υποστηρίζω το δεύτερο-, αποδεικνύουν περίτρανα την παντελή και πασιφανή υποκρισία ενός κόμματος που διεμήνυε εκείνο το περίφημο «σεμνά και ταπεινά». Και η μίζα σύννεφο. Και το κράτος βάδιζε στην καταστροφή. Παντελής έλλειψη ηθικής, οράματος, πυγμής, εξυπνάδας και αποτελεσματικής ηγεσίας. Ό,τι φάμε και ό,τι πιούμε, δηλαδή. Ένα εντέλει χαρακτηριστικό που συνοδεύει διαχρονικά το ποιον του Έλληνα.

«All political lives end in failure, because that’s the nature of politics and human affairs», είπε ο John Enoch Powell, Βρετανός πολιτικός, γλωσσολόγος, συγγραφέας, ακαδημαϊκός, στρατιώτης και ποιητής. Πόσο αληθινή είναι αυτή η ρήση! Από όποιο πρίσμα και αν την σκεφτείς, αναλύσεις και κατανοήσεις είναι πέρα για πέρα αληθής. Ποιος πολιτικός δεν κατηγορήθηκε; Ποιος πολιτικός δεν έκανε λανθασμένες κινήσεις; Ποιος πολιτικός δεν δείλιασε έστω και μια φορά όταν προέκυψε κάτι δύσκολο; Ποιος πολιτικός μπορούμε να πούμε με πλήρη επίγνωση ότι διαθέτει προσωπικότητα αμέμπτου ηθικής; Ποια ανθρώπινη σχέση δεν έχει εκφυλιστεί με τον χρόνο; Ποια ανθρώπινη σχέση δεν έχει περάσει από στενωπούς ηθικής αμφιβολίας, υπαρξιακών αναζητήσεων, τριγμών εμπιστοσύνης και συνειδήσεως; Η ιστορία είναι ο μόνος μάρτυρας των παραπάνω και αν την αναλογιστούμε, θα συνειδητοποιήσουμε και θα κατανοήσουμε βαθιά την αλήθεια των λεχθέντων του Powell.

Ποια λοιπόν είναι η λύση ή έστω μέρος της λύσης του δύσκολου και πολύ-τετμημένου πάζλ της σημερινής δυσμενούς κατάστασης; Σύμφωνα με τον Llewellyn-Smith η λύση είναι η συνεργασία. Όχι με την έννοια της κυβέρνησης συνασπισμού. Αν και, όπως τόνισε, η κυβέρνηση συνασπισμού που υφίσταται αυτή τη στιγμή στην Αγγλία είναι αρκούντως επιτυχημένη. Συνεργασία με την έννοια της συμμετοχής ανθρώπων εκτός του πολιτικού χώρου. Ανθρώπων που έχουν επιχειρηματικό βλέμμα, εμπειρία στη διοίκηση, οικονομικές γνώσεις και που έχουν επιδείξει σημαντικό έργο στην και για την Ελλάδα. Και δεν είναι λίγοι αυτοί. Δεν έχει απολύτως καμία σημασία να ονομάσουμε μερικούς από αυτούς, γιατί είναι γνωστοί. Η Ελλάδα διαθέτει πολλούς επιτυχημένους επιχειρηματίες, που προσωπικά πιστεύω ότι θα μπορούσαν να συνεισφέρουν πολλά από την εμπειρία και τις γνώσεις τους. Τις γνώσεις τους από την «πιάτσα». Λαϊκίστικη έκφραση, αλλά τόσο απελπιστικά κατάλληλη γι’ αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα τώρα. Ανθρώπους με πείρα, που να μπορούν να διαχειριστούν δύσκολες καταστάσεις, που έχουν ρισκάρει οι ίδιοι τις δικές τους περιουσίες για να χτίσουν κάτι, που έχουν αποδεδειγμένα δημιουργήσει, που διαθέτουν όραμα και έχουν ξεχωρίσει για την εξυπνάδα και την εφευρετικότητά τους. Σε πολλούς τομείς, στην Ελλάδα, αλλά και το εξωτερικό.

Σίγουρα δεν είναι καινοτόμος η ιδέα και η πρόταση του Llewellyn-Smith. Έχει ακουστεί πολλάκις και εδώ. Το ερώτημα είναι ένα. Θα ήμασταν ποτέ σε θέση να σχεδιάσουμε και να πραγματοποιήσουμε κάτι τέτοιο; Αυτό θα αποτελούσε πραγματική καινοτομία, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο. Μια προοδευτική κυβέρνηση του μέλλοντος με συμμετοχή επιτυχημένων επιχειρηματιών σε νευραλγικά πόστα. Στα Υπουργεία Ανάπτυξης, Περιβάλλοντος, Ναυτιλίας, Πολιτισμού, Οικονομικών, Εργασίας. Με δυνατότητα διοίκησης και λήψης αποφάσεων.

Από την άλλη, κάτι τέτοιο θα κρινόταν ίσως αντισυνταγματικό. Ποιος θα επιλέξει αυτούς τους επιχειρηματίες; Ποια θα είναι τα κριτήρια επιλογής; Ο λαός πως θα δεχθεί να τον κυβερνήσουν άνθρωποι, τους οποίους δεν έχει ψηφίσει; Κάτι τέτοιο δε θα ήταν αντιδημοκρατικό; Ανάμεσα σε ποιους θα γίνει η επιλογή; Γιατί πολλοί γνωστοί επιχειρηματίες έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν τους ενδιαφέρει η πολιτική, φαντάζομαι με την έννοια του «βγάζω λόγο, αναζητώ ψηφοφόρους, μπαίνω σε ψηφοδέλτιο και υπόκειμαι στην λαϊκή επιλογή».

Η Ελλάδα όμως πρέπει να αναζητήσει «εντός και επί τα αυτά» τις λύσεις για τα προβλήματα που η ίδια δημιούργησε. Κανένα ΔΝΤ και καμία Ε.Ε δε θα δώσουν ποτέ τις λύσεις που δύνανται να προσαρμοστούν στα ιδιαίτερα δεδομένα αυτής της χώρας. Κανένα εξωγενές θεσμικό όργανο ή οργανισμός δεν είναι εις θέση να γνωρίζει τι είναι καλύτερο για την Ελλάδα, καλύτερα από τους ίδιους τους ανθρώπους που ζουν εδώ. Θα μπορούσαμε άραγε να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων, να ξεπεράσουμε τις προσδοκίες και να κλείσουμε το μάτι σε εκείνους που περιμένουν με χαρά την αποτυχία μας;