Ένα μάθημα από το Ολοκαύτωμα

Από τον Πρόεδρο της Πολωνίας Aleksander Kwasniewski

Σε ένα άρθρο της από 18 Ιουνίου 2010 του Kofi Annan αναφέρεται ότι το μάθημα που έχουμε πάρει από το Ολοκαύτωμα πρέπει να επικεντρώνεται περισσότερο στην αποφυγή των εθνικών συγκρούσεων και των γενοκτονιών.

Πριν αναρωτηθούμε για την αξία του Ολοκαυτώματος, θα πρέπει να δούμε πρώτα τους στόχους της ενδελεχούς μελέτης που πρέπει να πραγματοποιηθεί. Δηλαδή, τι ακριβώς προσπαθούμε να διδάξουμε μέσα από το Ολοκαύτωμα. Είναι ρεαλιστικό να περιμένουμε πως η μελέτη θα επιφέρει μείωση των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του ρατσισμού και θα ενισχύσει τη δημοκρατία και την ανοχή? Αν συνδυάσουμε τα γεγονότα εκείνα με άλλα παρόμοια, θα ενθαρρύνουμε άραγε μια πιο ανθρώπινη συμπεριφορά?

Η γνώση και η μέχρι τώρα εμπειρία αποδεικνύει ότι δεν υπάρχουν short cuts σε αυτή τη διαδρομή. Ένα ταξίδι στο Auschwitz δε θα μετατρέψει ξαφνικά τους επισκέπτες σε ανθρωπιστές και μιας ώρας διάλεξη για το Ολοκαύτωμα σίγουρα δε θα αποτρέψει ένα μελλοντικό συμβάν, όπως αυτό της Rwanda ή του Darfur.

Μερικές από τις ιδέες του Kofi Annan, όπως και άλλες επιφανών προσωπικοτήτων, συζητήθηκαν σε πρόσφατο συνέδριο για το Ολοκαύτωμα. Εκατοντάδες εκπαιδευτικοί και πολιτικοί από όλο τον κόσμο συναντήθηκαν στο Yad Vashem στην Ιερουσαλήμ, σε μια προσπάθεια να διερευνήσουν τις προκλήσεις και να απαντήσουν σε ερωτήματα.

Οι νεότερες γενιές βλέπουν το Ολοκαύτωμα με μερική αδιαφορία. Εκείνοι που γεννήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990, βλέπουν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ως κάτι άσχετο με την καθημερινή τους ζωή. Είναι σημαντικό λοιπόν να επιδειχθεί ο τρόπος με τον οποίο τα διάφορα ιστορικά γεγονότα αποτελούν μοναδικές ευκαιρίες για να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο σήμερα.

Μια επιφανειακή μελέτη του Ολοκαυτώματος προφανώς δεν θα έχει και ισχυρό αντίκτυπο, καθώς δεν θα υπερπηδήσει τις δυνάμεις του ρατσισμού και δεν θα επιλύσει βαθιά ριζωμένα κοινωνικά προβλήματα. Αντιθέτως, η αποτελεσματική μελέτη του θα πρέπει να επικεντρωθεί στην ανθρώπινη ιστορία, εντός του πλαισίου των γεγονότων που έλαβαν χώρα, εμπνέοντας έτσι την καλύτερη κατανόηση των κοινωνικών διαδικασιών που μπορεί να οδηγήσουν σε μια γενοκτονία.

Το Ολοκαύτωμα ήταν μια ακραία περίπτωση γενοκτονίας. Δολοφονική ιδεολογία, τεχνολογικά και γραφειοκρατικά μέσα, απονομιμοποίηση, ανθρώπινη κατηγοριοποίηση και μαζικές δολοφονίες.

Στην Πολωνία, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη, το Ολοκαύτωμα είναι και πρέπει να είναι μέρος του σχολικού προγράμματος, καθώς ως γεγονός βρίσκεται στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ιστορίας του 20ου αιώνα. Ουσιαστικά θα μπορούσε να είναι και η αφετηρία, από την οποία οι Ευρωπαίοι θα μπορούν να αναλύσουν τις παγκόσμιες αξίες που επέτρεψαν σε αυτό το καταστροφικό γεγονός να λάβει χώρα και μέσω της οποίας μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι δεν θα ξανασυμβεί ποτέ.

Παρότι το Ολοκαύτωμα ήταν μοναδικό και επικεντρώθηκε στους Εβραίους, η φύση του έχει παγκόσμια σημασία και επειδή ακριβώς έλαβε χώρα στην καρδιά της Ευρώπης, τράνταξε τα θεμέλια της κοινής μας ύπαρξης. Παραδόξως όμως, η μελέτη του θα μας δώσει τα εργαλεία για την αναδόμηση των θεμελίων αυτών.

Ο Annan μας προτρέπει να ξανασκεφτούμε την παραδοσιακή μελέτη του Ολοκαυτώματος και πραγματικά οι ειδήμονες του Yad Vashem και άλλων ιδρυμάτων διερευνούν διαρκώς νέα μονοπάτια σκέψης και ανάλυσης, με στόχο τη δημιουργία ενός μακροπρόθεσμου εκπαιδευτικού προγράμματος με ευρύ πρίσμα και προσπαθώντας να καλλιεργήσουν τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, την κοινωνική ανοχή και την ικανότητα να διαμορφώσουμε ένα πιο φωτεινό μέλλον.