Η Κίνα ως παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη (;) (Δημοσίευση στην εφημερίδα Greek News 08/02/2010)

«Όταν η Κίνα γίνει αρκετά ισχυρή ώστε να μπορεί να σταθεί μόνη της, μπορεί και να μας αγνοήσει πλήρως. Λίγο πιο μετά μπορεί να στραφεί εναντίον μας, εφόσον θεωρήσει ότι αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντά της». Henry Kissinger

Διαβάσαμε πρόσφατα σε μία –για κάποιους ίσως προκλητική- συνέντευξη του Gore Vidal στην Βρετανική Independent ότι η Αμερική θα καταρρεύσει, ότι η οικονομία της θα καταταχθεί κάπου ανάμεσα σε αυτή της Βραζιλίας και της Αργεντινής και ότι η Κίνα θα αναδειχθεί ως η νέα υπερδύναμη. Η Αμερική θα κατέβει από τη διεθνή σκηνή, αποδυναμωμένη από τους μακρινούς πολέμους, αλλά και την κακή πολιτική ηγεσία. Ο Christopher Hitchens, από την άλλη, σε συνέντευξη που έδωσε στο Vanity Fair δήλωσε πως ο Vidal έχασε τα μυαλά του. Επί λέξει: «Vidal Loco»… Όμως, στη συνέχεια δήλωσε ότι θαύμασε πραγματικά την τελετή που πραγματοποίησαν οι Κινέζοι για τους 8 συμπολίτες τους που σκοτώθηκαν στη Αϊτή, κατά τη διάρκεια του φονικού σεισμού, που έλαβε πρόσφατα χώρα εκεί.

Πόσων άραγε νεκρών Αμερικανών τα φέρετρα γύρισαν πίσω στις ΗΠΑ, από το μακρινό Ιράκ, Αφγανιστάν, Κόσσοβο κ.ο.κ.; Ο Πρόεδρος Obama υπόσχεται την παύση των πολέμων αυτών και την άμεση επιστροφή των στρατιωτών στην πατρίδα τους. Δήλωσε μάλιστα σε μία ομιλία του στο State of the Union ότι η Αμερική κουράστηκε πλέον να αστυνομεύει τη διεθνή κοινότητα. Όταν δεν ακούγεται κουβέντα για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη από έναν Αμερικανό Πρόεδρο, τότε πρέπει να είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι η Αμερική γίνεται εσωστρεφής, κάτι για το οποίο έχουμε επιχειρηματολογήσει σε προηγούμενο άρθρο (Βλ. «Η ρότα της Αμερικανικής Εξωτερικής Πολιτικής», 09/11/2009).

Ο αριθμός των νεκρών Αμερικανών στρατιωτών στοιχειώνει τους πολίτες. Από τη μία γίνεται –ίσως- κατανοητή η ανάγκη για τη διαφύλαξη της διεθνούς ασφάλειας. Από την άλλη όμως, υπάρχει έντονη δυσαρέσκεια. Μήπως όλα αυτά τα δισεκατομμύρια δολάρια έπρεπε να επενδυθούν για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ; Για την Υγειονομική Περίθαλψη; Την Κοινωνική Πρόνοια; Ακόμα και για την Αμερική –ειδικά αυτή την κρίσιμη περίοδο- υπάρχουν πολλά άλυτα προβλήματα. Ίσως και λόγω μεγέθους της χώρας, αλλά και του πληθυσμού, τα προβλήματα αυτά φαντάζουν υπερβολικά διογκωμένα. Η Κίνα από την άλλη πλευρά ανεβαίνει κατηγορίες ειρηνικά. Χωρίς παρεμβολές. Αβίαστα και ανεμπόδιστα –θα ’λεγε κανείς.

Let’s take a moment though here. Ας αναλογιστούμε πως θα ήταν τα πράγματα σε 20 ή 30 χρόνια από τώρα. Μπορεί η Κίνα να σταθεί μόνη, σαν ηγέτιδα δύναμη; Χωρίς να υπολογίζει κόστος και θυσίες; Σίγουρα η χώρα αυτή ανεβαίνει διαρκώς και όπως είπε και ο Obama «δεν παίζουν για την δεύτερη θέση». Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι 20 χρόνια μετά, οι ΗΠΑ έχουν αποσυρθεί από την Οκινάουα και τη Νότια Κορέα. Ας υποθέσουμε ότι η Ιαπωνία έχει αναπτύξει πλήρως τα πυρηνικά της όπλα. Ειδικά, χωρίς την «επιτήρηση» των ΗΠΑ. Που θα οδηγούσε κάτι τέτοιο; Πυρηνική Ιαπωνία. Πυρηνική Κίνα. Απούσα Αμερική. Τι γίνεται με τη διαφωνία για τα πλούσια σε φυσικό αέριο νησιά της Ανατολικής Σινικής Θάλασσας; Τι γίνεται με την έλλειψη επιτήρησης στη Βόρειο Κορέα;

Όλες αυτές οι δυσκολίες φυσικά δεν περιορίζονται στην περιοχή της Ασίας. Η Αφρική και η Μέση Ανατολή δεν είναι ακριβώς παιδικές χαρές. Ας πούμε ότι στην Αφρική βασιλεύουν πλέον παντού τρομοκρατικές ομάδες. Ας υποθέσουμε ότι έχουν απαγάγει και απειλούν να σκοτώσουν 10 ομήρους, αν δεν αποσυρθεί η Κίνα από την ήπειρο. Ας υποθέσουμε ότι τα Ηνωμένα Έθνη δεν μπορούν πλέον να κάνουν απολύτως τίποτα. Με ελάχιστα μέλη που διαθέτουν δικαίωμα αρνησικυρίας, θεωρούν ότι δεν έχουν καμία ισχύ για κράτη που βρίσκονται τόσο «μακριά» και έτσι δεν εμπλέκονται σε καμία διαπραγμάτευση και δε συμμετέχουν σε καμία προσπάθεια.

Το State Department τότε θα δηλώσει: «Ελπίζουμε πως η Κίνα θα φτάσει σε συμβιβασμό με τις τρομοκρατικές ομάδες στην Αφρική, γιατί ο πόλεμος δεν είναι σωστή επιλογή. Και επίσης ελπίζουμε πως η Κίνα θα ηγηθεί των διαπραγματεύσεων στο Ισραηλινό-Παλαιστινιακό, για να σταματήσει ο πόλεμος στη Γάζα».

Σενάριο επιστημονικής φαντασίας; Ίσως. Ίσως και όχι.

Η Κίνα σίγουρα ανεβαίνει ως οικονομική δύναμη και σε συνδυασμό με τον εκμοντερνισμό του στρατού της, γεννά το εξής ερώτημα: Πως θα χρησιμοποιήσει αυτή τη διττή ισχύ; Κατά καιρούς, έχει επιδείξει επιθετικές τάσεις στην περιοχή. Εδαφικές διεκδικήσεις στη Νότια Σινική Θάλασσα (στα νησιά Parcels και Spralys) και κακό παρελθόν το 1974 και το 1988 με το Βιετνάμ. Η περίπτωση της Ταϊβάν, επίσης, αποτελεί κακό παράδειγμα. Γνωρίζουμε ότι η Κίνα τη θεωρεί ως επαρχία της. Όταν, λοιπόν, το 1996 της επιτέθηκε από θαλάσσης, εκτοξεύοντας πυραύλους, και αρνήθηκε να δεσμευτεί σε εκεχειρία, οι ΗΠΑ απέστειλαν 2 αντιτορπιλικά στην περιοχή. Ο τότε πρωθυπουργός της Κίνας, Li Peng, ζήτησε από τις ΗΠΑ να κρατήσει τα πλοία της μακριά από τα στενά της Ταϊβάν και απείλησε με χρήση πυρηνικών, αν η Αμερική κινηθεί επιθετικά. Τελικά το θέμα λύθηκε, αλλά ο κόσμος είδε ότι η Κίνα, αν το αποφασίσει, και μπορεί και θα δράσει.

Η πολιτική σταθερότητα της Κίνας είναι ένα ακόμα καυτό θέμα. Το κομμουνιστικό καθεστώς εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα ισχυρό, παρά τις μεταρρυθμίσεις. Φαίνεται ότι η χώρα εξακολουθεί να πιστεύει ότι τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και η Προώθηση της Δημοκρατίας από τη Δύση αποτελούν μια προσπάθεια παρέμβασης στα εσωτερικά της, κάτι το οποίο δε δέχεται. Οι Κινέζοι ηγέτες φαίνεται ότι πιστεύουν στην επιβολή βίας. Το σύστημα αξιών, η εθνική ενότητα και η προφύλαξη του πολιτικού συστήματος βρίσκονταν πάντα πάνω από την ειρήνη.

Το τελευταίο προβληματικό πεδίο συσχετίζεται με τους φυσικούς πόρους που θα διατηρήσουν την χώρα σε ισχυρή θέση. Στην Κίνα ζει το 22% του πλανήτη, αλλά η χώρα διαθέτει μόνο το 7% της καλλιεργήσιμης γης. Κάτι που συνεχώς μειώνεται εντωμεταξύ. Αν ο πληθυσμός συνεχίσει να αυξάνεται, θα χρειάζονται περίπου 150 τόνοι περισσότερης τροφής σε σύγκριση με 10 ή 15 χρόνια πριν. Ενώ παρόλο που τώρα η Κίνα κάνει εξαγωγή πετρελαίου, με την ταχεία βιομηχανοποίηση που γνωρίζει, σύντομα θα πρέπει να κάνει εισαγωγή. Η ικανότητα, λοιπόν, της κινεζικής κυβέρνησης να διαχειριστεί αυτή την κατάσταση θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο μέλλον των εδαφικών της διεκδικήσεων και της σταθερότητας του καθεστώτος. Καθώς λοιπόν η Κίνα γίνεται μια ολοένα και μεγαλύτερη οικονομική και στρατιωτική δύναμη, ο κίνδυνος της αποτυχίας χειρισμού όλων αυτών των θεμάτων θα έχει δραματικό αντίκτυπο στα συμφέροντα της Δύσης στην περιοχή.

Τι συμπέρασμα βγάζουμε λοιπόν; Αληθεύουν οι προβλέψεις που θεωρούν την Κίνα ως την μελλοντική παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη; Σίγουρα διαθέτει την ισχύ. Αυτό που δε ξέρουμε, είναι αν διαθέτει στόφα παγκόσμιου ηγέτη. Η αλήθεια είναι ότι η Αμερική έχει κατηγορηθεί και εξακολουθεί να κατηγορείται για παρεμβατική πολιτική στα εσωτερικά άλλων χωρών. Μήπως όμως να δούμε και την άλλη πλευρά; Σίγουρα υπάρχουν κρυφά οικονομικά συμφέροντα. Σίγουρα παίζονται παιχνίδια για τη διεκδίκηση της μερίδας του λέοντος στη σφαίρα επιρροής των εκάστοτε περιοχών. Μέση Ανατολή, Βαλκάνια, Ανατολή. Αλλά… μήπως όλοι κρυβόμαστε πίσω από την Αμερική; Μήπως πέραν από τα συμφέροντα και τις σφαίρες επιρροής, υπάρχει και το γνήσιο ενδιαφέρον για την επικράτηση της δημοκρατίας; Μήπως κατά βάθος έχουμε ανάγκη από τις παρεμβάσεις της Αμερικής; Και… μήπως η Κίνα δε θα γίνει ποτέ Αμερική στη θέση της Αμερικής; Γιατί δε θα χει ποτέ το σθένος να αγωνιστεί και να θυσιαστεί για κάτι πέραν των δικών της συμφερόντων;