Economics should be a morality play

Κρατώ μόνο τα 2/6α της αυθεντικότητας του τίτλου, καθότι τα υπόλοιπα 4/6α ανήκουν στον κύριο Paul Krugman. Ο Krugman –που για άλλους είναι ένας εκ των κορυφαίων οικονομολόγων εν ζωή, αλλά για άλλους ότι «τυχαίως» έγινε αποδέκτης του Βραβείου Nobel Οικονομικών- εξηγεί ότι τα Οικονομικά δεν είναι ένα παιχνίδι ηθικής. Ότι δεν είναι μια χαζοχαρούμενη ιστορία, στην οποία επιβραβεύεται η αρετή και τιμωρείται η φαυλότητα. Είναι ένα σύστημα οργανωμένης δραστηριότητας, χωρίς κάποια ιδιαίτερη ηθική σημασία. Οι πλούσιοι δεν αξίζουν απαραίτητα τον πλούτο τους (you can say that again!) και οι φτωχοί σίγουρα δεν αξίζουν την φτώχια τους. Παρόλα αυτά δεχόμαστε αυτό το σύστημα της αδιαμφισβήτητης ανισότητας, πολύ απλά γιατί τα συστήματα δεν λειτουργούν αν δεν υπάρχει ανισότητα. Όταν λοιπόν είναι δύσκολο να δημιουργήσουμε την επαρκή ζήτηση για να επιτύχουμε τα επιθυμητά επίπεδα απασχόλησης, η θεμελιωδώς ανήθικη φύση των οικονομικών γίνεται ακόμα πιο οξεία. Και αυτή ακριβώς είναι μια κατάσταση κατά την οποία η αρετή γίνεται φαυλότητα και η σύνεση θεωρείται τρέλα, γιατί αυτό ακριβώς που χρειάζεται η αγορά είναι το να ξοδεύουν οι καταναλωτές, ακόμα και αυτό γίνεται χωρίς ιδιαίτερη συγκρότηση.

Μάλιστα. Αυτό είναι μόνο ένα μικρό παράδειγμα που επεξηγεί τέλεια γιατί ΔΕΝ πρέπει να φέρνουμε «ξένους» (σε οποιαδήποτε μορφή: ως παρατηρητές, τρόικα ή συμβούλους) για να μας «βοηθήσουν» και μας θυμίζει ταυτόχρονα πόσες φορές αυτό έχει επαναληφθεί στο παρελθόν, με δραματικά αποτελέσματα. Από την Τουρκοκρατία, μέχρι τους Α’ και Β’ Παγκόσμιους Πολέμους και από την «διάσωση» της Ολυμπιακής μέχρι το ΔΝΤ. This is why Patronage was always disastrous for this country. Εκτός από τους προφανείς λόγους και για έναν ακόμα. Ό,τι κάνουν αυτοί, εμείς μπορούμε ακόμα… χειρότερα. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Οι σπουδές, η εμπειρία και η γνώση του Krugman δεν αμφισβητούνται από κανέναν. Πως μπορείς άλλωστε να αμφισβητήσεις ένα Yale, ένα MIT, ένα Βραβείο Nobel, περίπου 20 βιβλία και δεκάδες επιστημονικά άρθρα και διαλέξεις. Αυτό που μπορεί να κάνει κάποιος όμως είναι να καταλάβει ότι όλες αυτές οι γενικευμένες –και αποδεδειγμένες- θεωρίες δε βρίσκουν εφαρμογή σε κάθε οικονομία, σε κάθε κοινωνία και σε κάθε τόπο. Δεν λέω βέβαια ότι για την κάθε χώρα πρέπει να αναπτυχθεί και μια διαφορετική οικονομική θεωρία. Αλλά μήπως θα έπρεπε;

Η Ελλάδα κουβαλά μια τεράστια κληρονομιά και μια τεράστια ιστορία, που ειδικά κατά τα νεώτερα χρόνια ήταν βαμμένη με αίμα, ξένες κατοχές, αδικίες, διωγμούς, επιθέσεις, εκβιασμούς, πολέμους και κακουχίες πάσης φύσης –οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές. Μέσα από όλα αυτά, μέσα από αυτόν τον περίπλοκο ρου αυτής της τόσο ιδιαίτερης ιστορίας δημιουργήθηκε ένας λαός με περίεργο ταμπεραμέντο. Ένας λαός που ωστόσο διαβρώθηκε σιγά-σιγά και εκεί που κάποτε ίσχυε το «όλοι ενωμένοι σα γροθιά», τώρα χαρακτηρίζεται από ένα ατέρμονο «παρτάκι». Ο καθένας τον εαυτό του. Ο καθένας τη βολή του. Ο καθένας τα συμφέροντά του. Και δεν φτάνει να είμαστε εμείς καλά… πρέπει και οι δίπλα να είναι άσχημα, για να νιώθουμε εμείς καλύτερα. Και μετά έρχεται και η ατάκα «μαζί τα φάγαμε», γνωστού και μη εξαιρετέου πολιτικού οδοστρωτήρα, για να γίνει the straw that broke the camel’s back.

Αλλά ας γίνω πιο σαφής με αριθμούς και παραδείγματα. Ο μέσος μισθός ενός υπαλλήλου αυτή τη στιγμή είναι περίπου (περίπου) 1000 ευρώ. Χωρίς να αποκλείονται φυσικά οι αποκλίσεις, προς τα πάνω και προς τα κάτω. Και πάμε στα μηνιαία πάγια έξοδα των: 80 ευρώ για κινητό, 200 ευρώ για ΔΕΗ (όχι τους καλοκαιρινούς μήνες), ΟΤΕ και ΕΥΔΑΠ, 100 ευρώ κοινόχρηστα, 100-200 ευρώ δόσεις πιστωτικών καρτών και περίπου 200 ευρώ (αλλά σίγουρα περισσότερα) για σούπερ μάρκετ (και όχι αγοράζοντας χαβιάρι βέβαια). Αυτά αυξάνονται αν έχουμε δόσεις στεγαστικών ή άλλου είδους δανείων. Από την άλλη έχουμε και έξοδα που μπορεί να λαμβάνουν χώρα 2-3 φορές το χρόνο, όπως ασφάλιστρα αυτοκινήτου, ζωής και συνταξιοδοτικό (γιατί ποιος στην ηλικία των 40 σήμερα θα έχει σύνταξη στα 90;) και σήματα κυκλοφορίας. Αν, δε, σε αυτά προσθέσουμε και κάνα έκτακτο ιατρικό… μας προκαλείται ακούσιος κλαυσίγελος.

Από την άλλη, αν είσαι ελεύθερος επαγγελματίας –και δεν εννοώ στο επίπεδο του Χόντου- τα πράγματα είναι ακόμα πιο δραματικά. Γιατί αν οι καθαρές σου αμοιβές είναι ας πούμε 1000 ευρώ, πρέπει να πληρώσεις 23% ΦΠΑ, 20% παρακράτηση φόρου και από 200 μέχρι και 350 ευρώ το μήνα για ΤΕΒΕ (!). Φευ! Η ασφάλεια του ΤΕΒΕ δεν συμβαδίζει με το ύψος των αποδοχών του ασφαλισμένου, αλλά πέφτει ως ταρίφα, ανάλογα με τα χρόνια που την έχεις (την ασφάλεια). Είτε βγάζει δηλαδή κάποιος το μήνα 300 ευρώ είτε 10.000 ευρώ, η ταρίφα είναι ακριβώς η ίδια. Και φυσικά η «περίφημη» ασφάλιση στο ΤΕΒΕ είναι απαραίτητη, αν θέλεις να κάνεις δική σου επιχείρηση, γιατί πως αλλιώς θα έχει έσοδα το κράτος; Από τον μεγαλογιατρό και τον μεγαλοδικηγόρο που βγάζει 40.000 από μια υπόθεση; Όχι βέβαια. Εδώ γνωστότατη δικηγόρος του Κολωνακίου –γνωστή και για την πολιτική της δράση- δήλωσε πέρσι ετήσιο εισόδημα 10.000 ευρώ (εδώ προκαλείται και πάλι ο γνωστός κλαυσίγελος)!

Υπό αυτές τις συνθήκες, μου είναι πραγματικά άγνωστο, αδιανόητο και άξιον απορίας, το πώς ακριβώς δημιουργούνται –σύμφωνα με τις δηλώσεις της κυβέρνησης- οι βάσεις για ανάπτυξη, για τόνωση της αγοράς, για τόνωση των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και των νοικοκυριών. Αυτό το ανελέητο κυνήγι σίγουρα δεν έχει βρει το στόχο του. Ή μήπως τον έχει βρει; Διαβολικά βολικό σχέδιο (!).

Εξηγείστε μας λοιπόν κύριε Krugman, όταν τα μαγαζιά κλείνουν, οι μισθοί πέφτουν, οι απολύσεις πληθαίνουν, οι πολιτικοί συνεχίζουν να τρώνε ακατάπαυστα, οι φόροι αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο κάθε εξάμηνο σχεδόν (άραγε όντως δε θα αυξηθεί κι άλλο το ΦΠΑ;), αυξάνοντας τις πιθανότητες κοινωνικής –εκτός από οικονομικής- εξαθλίωσης, όχι μόνο των Ελλήνων, αλλά και των αλλοδαπών που ζουν εδώ –οι οποίοι σε λίγο θα έχουν δύο επιλογές: ή να πάνε από εκεί που ήρθαν ή να σκοτώνουν για να φάνε (το δεύτερο φαίνεται πιο πιθανό, καθώς στην πατρίδα τους δύσκολα θα γυρίσουν)- πως ακριβώς εννοείτε αυτό το «τα Οικονομικά δεν είναι παιχνίδι ηθικής»; Τα Οικονομικά ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ να είναι ένα παιχνίδι ηθικής. Γιατί ακριβώς χωρίς αυτή την ηθική έφτασε η Ελλάδα σε αυτό το σημείο. Τριάντα χρόνια φαγοπότι ήταν αυτά. Μη μας λέτε λοιπόν ότι η αρετή γίνεται φαυλότητα και η σύνεση τρέλα. Μη μας λέτε ότι πρέπει να ξοδέψουμε για να κινηθεί η αγορά. Μη μας λέτε ότι πρέπει να αποτρελαθούμε, πριν γίνουμε ξανά γνωστικοί. Πρώτον, γιατί αυτά δεν «παίζουν» εδώ. Δεύτερον, γιατί ο κόσμος δεν έχει πλέον να ξοδέψει, ούτε με, αλλά ούτε χωρίς σύνεση. Τρίτον, γιατί το φαύλο κράτος είναι εκείνο που πρέπει να κόψει από τη ρίζα τα πλοκάμια της ασυδοσίας, της γραφειοκρατίας και της οκνηρίας και να επαναδομήσει την οικονομία, την κοινωνία και την πολιτική στο επίπεδο που τους πρέπει. Γι’ αυτό εκλέγουμε τις κυβερνήσεις. Για να μας οδηγούν. Εκεί λοιπόν που κινείται μια κυβέρνηση, σίγουρα εκεί αργά ή γρήγορα θα κινηθεί και ο λαός. Στο «παρτάκι» που λέγαμε πριν.

Γι’ αυτό, κύριε Krugman, κρατήστε αυτές τις θεωρίες για τις χώρες, τις οικονομίες των οποίων έχετε «ζήσει» και «αφουγκραστεί»… τουτέστιν της Αμερικής. Στην Ελλάδα αυτά δεν εφαρμόζονται. Πως μπορεί μια Τρόικα ξένων να γνωρίζει από κοντά την πορεία της οικονομίας, της κοινωνίας και της πολιτικής ώστε να μπορεί να εφαρμόσει εκείνα ακριβώς τα μέτρα που ΚΑΙ θα επαναφέρουν την οικονομία σε βιώσιμους ρυθμούς, αλλά ΚΑΙ θα δώσουν στην κοινωνία το απαραίτητο όραμα για να προσπαθήσει για το καλύτερο; Γιατί μέχρι στιγμής, τα αποτελέσματα είναι πραγματικά ολέθρια και ο χειμώνας –όπως έχουμε ξαναπεί- προβλέπεται αβάσταχτα βαρύς.