Ακυβέρνητη κοινωνία*

Δημοσίευση στην εφημερίδα Greek News http://www.greeknewsonline.com/

Έχουμε επισημάνει και σε προηγούμενο άρθρο ότι εδώ στην Ελλάδα δεν επικρατεί σχεδόν ποτέ ηρεμία. Υπάρχει διαρκής κίνηση, σε όλα τα επίπεδα. Οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά. Η πρώτη αλήθεια είναι ότι όλο αυτό το ταραχώδες σκηνικό μας έχει κουράσει –ως λαό-, ψυχολογικά, αλλά και μας έχει σχεδόν ισοπεδώσει οικονομικά. Όμως το γεγονός ότι η πολιτική του ΠΑΣΟΚ τα τελευταία 2 χρόνια όχι μόνο δεν έχει αποδώσει απολύτως τίποτα, αλλά έχει πάει κράτος και κοινωνία πίσω, είναι άξιον απορίας και αιτία δικαιολογημένης οργής. Η απόφαση του δημοψηφίσματος, δε, σε μία εντελώς λάθος χρονική στιγμή αποτελεί the straw that broke the camel’s back… και όπου camel’s back, εννοούμε την πληθώρα των λάθος στρατηγικών που ακολουθήθηκαν, των αποφάσεων που ελήφθησαν δίχως πυγμή και ιδιαίτερη σκέψη και των υπόπτων μεθόδων που εφαρμόστηκαν.

Ποτέ ίσως άλλοτε δεν επαληθεύτηκαν τόσο σκληρά τα λόγια του Καστοριάδη: «Όπως έλεγε ο Ρουσσώ για τους Άγγλους, ο λαός δεν είναι ελεύθερος παρά μόνο κατά τη ημέρα των εκλογών. Άραγε είναι ελεύθερος ακόμη και εκείνοι τη μέρα; Τα χαρτιά είναι σημαδεμένα, οι ψευτο-επιλογές είναι προκαθορισμένες από τα κόμματα και, επιπλέον, κενές περιεχομένου». Εδώ και κάμποσο καιρό –από τότε που ψηφίστηκε το μνημόνιο-, όταν αποκαλύφθηκε το τεράστιο έλλειμμα της χώρας, τα ψεύτικα στοιχεία που δόθηκαν για την είσοδό μας στην ευρωζώνη, το όργιο σπατάλης του Δημοσίου και τέλος η αδυναμία της χώρας να συνεχίσει τη λειτουργία του χωρίς βοήθεια, ξεσηκωθήκαμε ενάντια στους νυν και περασμένους 300, που πέρασαν από το ελληνικό κοινοβούλιο. Πως και γιατί τους ψηφίζαμε, γιατί εξακολουθούμε να τους ψηφίζουμε, να μην τους ξαναψηφίσουμε. Μα… Υπάρχει άλλη επιλογή; Και αν ναι, ποια είναι ακριβώς; Οι ατάκες του τύπου «να κυβερνήσει ο λαός», «να πέσει το κράτος», «να ρίξουμε το κατεστημένο» είναι κάθε άλλο παρά σοβαρές. Όση ελευθερία και να έχουμε –και έχουμε ως κράτος τεράστιες ελευθερίες-, δεν επιτρέπεται σε όντα με στοιχειώδη νοημοσύνη να εύχονται «να πέσει το κράτος». Κάποιος -δυστυχώς ή ευτυχώς- πρέπει να κυβερνά. Δεν μπορούμε να κυβερνάμε όλοι. Εδώ με το ζόρι φέρνουμε βόλτα το σπίτι μας και τα παιδιά μας. Οπότε ποια είναι η επιλογή μας; Δυστυχώς είναι να ψηφίσουμε αυτούς που επιθυμούν να εκλεγούν. Δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική. Το ότι αυτή η χώρα –με τον τόσο έξυπνο και εφευρετικό λαό- έχει επιδείξει τόση πολιτική «φτώχεια» βέβαια είναι άξιον απορίας. Αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση. Συνεπώς, καταλήγουμε στα λεχθέντα του Καστοριάδη. Ούτε καν την ημέρα των εκλογών δεν είμαστε ελεύθεροι.

«Η Δημοκρατία έχει οργανωθεί και συλληφθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε η συμμετοχή των πολιτών να είναι όντως αδύνατη... Ιδού τώρα ο κ. Fabius (Γάλλος σοσιαλιστής πρωθυπουργός) που θρηνεί, ανακαλύπτοντας τα ήδη γνωστά: την ιδιωτικοποίηση των ανθρώπων, την αδιαφορία των πολιτών, το κενό του προγράμματος του κόμματός του. Ή εκείνοι οι σοσιαλιστές βουλευτές, που, αφού έχουν περιγράψει το κενό της σημερινής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης και εκείνης του κόμματός τους, καταλήγουν καλώντας μας να υποστηρίξουμε με σθένος τη γραμμή του Προέδρου. Πάει καιρός που σε αυτή τη χώρα κανείς δε πέθανε από γελοιοποίηση.» Πόσο «τωρινά» ακούγονται όλα αυτά! Μετά από εβδομάδες εξοντωτικών διαπραγματεύσεων, συζητήσεων, συμβουλίων, σχεδιασμού προγραμμάτων και υπογραφής συμφωνιών, ο κύριος Γιώργος Παπανδρέου σκέφτηκε/θυμήθηκε ξάφνου να ρωτήσει τον ελληνικό λαό για το αν συμφωνεί με τη νέα δανειακή σύμβαση, την παραμονή μας στο ευρώ και εντέλει την έστω και μακροπρόθεσμη «σωτηρία» της χώρας μας. Και ειλικρινά αυτό με βάζει σε σκέψεις. Αν όλο αυτό ήταν impromptu, τότε απλά θα επιβεβαιώσω και πάλι τα περί «retardation». Αν όμως δεν ήταν impromptu, τότε ανησυχώ σοβαρά για τον ρόλο του κυρίου Παπανδρέου και τις συμφωνίες που έχει κάνει κάτω από το τραπέζι για την πλήρη και ολοκληρωτική καταστροφή της χώρας αυτής, για τους δικούς του λόγους. Αυτούς, δε, τους λόγους φαίνεται να αγνοούν ακόμα και οι ίδιοι του οι βουλευτές, οι οποίοι ο ένας μετά τον άλλον αρχίζουν και δεν αισθάνονται ιδιαίτερα άνετα με όσα γίνονται. Και το ερώτημα επιστρέφει. Ο λαός καλείται να «αποφασίσει» κατόπιν εορτής; Δηλαδή με το δημοψήφισμα καλούμεθα να ακυρώσουμε τις προσπάθειες της Ευρώπης για την εξεύρεση λύσης στο πρόβλημά μας; Δεν θα αναλύσω την πηγή, τους υποχθόνιους σκοπούς και τα κίνητρα της λύσης που προσεφέρθη. Αναφέρομαι απλά, καθαρά και απόλυτα στις μαραθώνιες συζητήσεις που έλαβαν χώρα πριν τις υπογραφές. Καλούμαστε ουσιαστικά να κάνουμε τι; Τώρα, κατόπιν εορτής, να βγάλουμε γλώσσα και να το παίζουμε ήρωες; Κενό. Ένα απέραντο κενό πολιτικής, κενό οράματος, κενό λογικής, κενό συναίσθησης. Αυτοί είναι οι πολιτικοί μας σήμερα. Και αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και ο κόσμος έτσι. Είμαι καθέτως αντίθετη στο ότι οι πολιτικοί καθρεφτίζουν τον κόσμο. Πιστεύω πραγματικά ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων είναι τίμιοι, δουλεύουν πολύ και φροντίζουν την οικογένειά τους. Υπάρχει, δε, και μια μερίδα που έχει εξαιρετικές ιδέες, επιχειρηματικό όραμα και όρεξη για καινούρια, πρωτοποριακά πράγματα. Και είναι πολύ κρίμα που οι συγκυρίες είναι τόσο αρνητικές στην παρούσα και που όλα αυτά δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν και να αποδώσουν, όπως τους αξίζει.

«Όσο περισσότερο ακούμε για επιμέρους ‘τεχνογνωσία’ και ‘δυνατότητα’, τόσο περισσότερο επιβεβαιώνεται μια γενικευμένη απουσία δύναμης». Οι εκάστοτε κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ εξαντλούσαν τη χρήση της λέξης «τεχνοκράτης», «τεχνογνωσία», «προοπτική» και «δυνατότητα». Κατά τη διακυβέρνηση Σημίτη –παρόλο που έλειπα από την Ελλάδα εκείνη την εποχή- η χώρα γνώρισε σχετικά καλούς ρυθμούς ανάπτυξης –συγκριτικά πάντα με άλλες εποχές και όχι σε σχέση με τη δυναμική που θα μπορούσαμε να έχουμε. Από την άλλη βέβαια τα όργια που διαπράττονταν με τις κοινοτικές επιχορηγήσεις, τα δάνεια και τους εξοπλισμούς ήταν άνευ προηγουμένου. Οπότε ήταν σα να γεμίζεις ένα βαρέλι με τρύπιο πάτο. Κατόπιν, οι επόμενες κυβερνήσεις, που μασούσαν την ίδια τσίχλα, απέδειξαν περίτρανα την παντελή απουσία στρατηγικής και ισχύος. Και επαναλαμβάνω, είναι πραγματικά άξιον απορίας, το πώς ένας τέτοιος λαός δεν έχει καταφέρει να βγάλει τα τελευταία 30 χρόνια έναν πολιτικό της προκοπής. Μα ούτε έναν; Στο εξωτερικό διαπρέπουμε. Εδώ τι γίνεται; Εκτός αν με την πολιτική ασχολούνται πλέον ΜΟΝΟ άνθρωποι που δεν έχουν δουλέψει ποτέ, δεν ξέρουν τι σημαίνει μεροκάματο και νυχτοκάματο, δεν έχουν ιδέα πως ζει ο μέσος άνθρωπος, πως λειτουργεί η αγορά και ποιες είναι οι στοιχειώδεις παράμετροι της ανάπτυξης. Μήπως;

Και που καταλήγουμε; Ο πρωθυπουργός «μας» οδεύει στις Κάννες. Δε δύναμαι να γνωρίζω ακριβώς τι μπορεί να σκέφτεται και πως θα αντικρύσει τους ανθρώπους που παρακαλά γονυπετής εδώ και 2 χρόνια για λεφτά και συμπόνια. Δεν μπορώ να ξέρω πως θα επιχειρηματολογήσει για την απόφαση του δημοψηφίσματος, που έλαβε εν μία νυκτί, χωρίς να ενημερώσει κανέναν. Δε ξέρω επίσης και για την αντιμετώπιση που θα έχει, αφού ήδη και μόνο με την ανακοίνωση της διεξαγωγής του δημοψηφίσματος βυθίστηκαν οι αγορές και το ευρώ και βούιξε ο διεθνής τύπος. Έχουμε καταντήσει πλέον να κάνουμε εντύπωση με τις ανοησίες μας και όχι με τα επιτεύγματά μας –όπως κάποτε… πολύ-πολύ παλιά. Ο ένας αντιπρόεδρος ήταν στο νοσοκομείο και ο άλλος είναι στην Κίνα για δουλειές. Βουλευτές παραιτούνται, αρνούμενοι να αναλάβουν τέτοια βλακώδη ευθύνη –και δεν έχουν και άδικο. Ο κόσμος άναυδος προσπαθεί να καταλάβει το γιατί. Και ακόμα χειρότερα προσπαθεί να σκεφθεί τι ακριβώς πρέπει να πράξει. Τι σημαίνει στην πραγματικότητα το «όχι» στο δημοψήφισμα; Δεν είμαι σίγουρη για το αν ο κόσμος δύναται να καταλάβει τι θα σήμαινε η έξοδος από την ευρωζώνη και η επιστροφή στη δραχμή. Δεν ξέρω αν καταλαβαίνει τι σημαίνει «όχι» στη δανειακή σύμβαση. Σημαίνει απλά μια στάση πληρωμών για μερικές μέρες; Ή σημαίνει στάση πληρωμών στο διηνεκές; Πως θα λειτουργήσει το κράτος χωρίς χρήμα; Ακόμα και τώρα πριν την 6η δόση, για να πραγματοποιηθούν οι πληρωμές, μπήκε χέρι στο ταμείο των πυρόπληκτων και της πράσινης ανάπτυξης. Όταν αυτά τελειώσουν τι γίνεται; Από την άλλη όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε και τη σημερινή πραγματικότητα. Ακόμα και με τα λεφτά που μας έχουν δώσει ως τώρα και με την πληθώρα των μέτρων που ψηφίστηκαν και εφαρμόζονται το αποτέλεσμα είναι αρνητικό. Όχι ουδέτερο –δηλαδή στάσιμο. Αλλά αρνητικό. Το έλλειμμα μεγάλωσε και τα έσοδα μειώθηκαν. Είναι έως και παρανοϊκό. Εφαρμόζονται πολιτικές και μέτρα που μας πάνε πίσω, αντί τουλάχιστον να μας κρατούν σε μια στασιμότητα, αν όχι να οδηγούν σε πρόοδο. Και το ερώτημα γεννιέται εύλογα. Το δημοψήφισμα είναι λύση; Οι εκλογές είναι λύση; Αυτό που συμβαίνει τώρα και που ζει ο κόσμος είναι λογικό; Αισθανόμαστε σαν μια ακυβέρνητη κοινωνία, χωρίς επικεφαλής, χωρίς στόχους, χωρίς όραμα, χωρίς μέλλον. And that’s so deeply saddening…

*Εκ του “Une société à la dérive” του Κορνήλιου Καστοριάδη, Εκδόσεις Ευρασία, Μετάφραση Ζήσης Σαρίκας