Η σημασία της οικονομικής διπλωματίας
Στο σημερινό, διαρκώς μεταβαλλόμενο, παγκοσμιοποιημένο και αλληλοεξαρτόμενο διεθνές περιβάλλον, η οικονομία αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς προσδιοριστικούς παράγοντες των διεθνών σχέσεων, αφού επηρεάζει δραστικά τις διακρατικές σχέσεις. Οι πιο ανεπτυγμένες χώρες, που βασίζουν την ισχύ τους στην οικονομική και στρατιωτική τους υπεροχή, μεταθέτουν το βάρος της εξωτερικής τους πολιτικής στην οικονομία, στοχεύοντας στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Το ίδιο ακριβώς πράττουν και οι αναπτυσσόμενες χώρες, που με την είσοδό τους σε παραδοσιακούς διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (WTO) και άλλες κοινωνικο-οικονομικές συμμαχίες όπως, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο NAFTA (North American Free Trade Agreement), η ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) κ.λπ. υιοθετούν ένα νέο μοντέλο προσέγγισης και διπλωματικής δράσης, στην προσπάθειά τους να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Έτσι, το σύγχρονο σύστημα των διεθνών οικονομικών σχέσεων και η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης και της ενοποίησης φέρουν την οικονομική διπλωματία στο προσκήνιο.
Με τον όρο οικονομική διπλωματία εννοούμε τη χρήση της κρατικής πολιτικής επιρροής για την προώθηση του διεθνούς εμπορίου και των επενδύσεων, τη μείωση του κόστους και των κινδύνων των διασυνοριακών συναλλαγών, τη διασφάλιση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων, την ανάπτυξη της διεθνούς τηλεπικοινωνίας, των δικτύων ενέργειας, του τουρισμού και των μεταφορών, την αξιοποίηση των κρατικών, συγκριτικών πλεονεκτημάτων και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
Δύο είναι τα κλειδιά για την επιτυχημένη άσκηση της οικονομικής διπλωματίας. Το ένα είναι η δημιουργία και η καλλιέργεια του κατάλληλου πολιτικού κλίματος. Το άλλο είναι η εντατική εμπορική «προώθηση» της χώρας. Τα μέσα για την επίτευξη της στρατηγικής αυτής είναι πολλαπλά: ανάπτυξη εμπορίου, επενδύσεις, ανταλλαγή τεχνολογίας, δημιουργία θετικής επικοινωνιακής εικόνας, εκπαιδευτικές συνεργασίες και δημιουργία θεσμικών φορέων για την έρευνα και την ανάπτυξη.
Η εικόνα της χώρας μπορεί επίσης να προωθηθεί και μέσω διαδικτύου –των ιστοσελίδων του Υπουργείου Εξωτερικών, Τουρισμού, Εμπορίου κ.λπ.- δελτίων τύπου, διαφημιστικής καμπάνιας και διανομής ενημερωτικών εντύπων. Το όργανο που συντονίζει την εφαρμογή των παραπάνω στρατηγικών είναι το διπλωματικό σώμα.
Η Μεθοδολογία της Οικονομικής Διπλωματίας
Παρακάτω παρατίθενται τα επιμέρους, βασικά βήματα για την άσκηση επιτυχημένης οικονομικής διπλωματίας:
Ανάλυση: Η κατανόηση της οικονομίας της χώρας-στόχου της οικονομικής διπλωματίας αποτελεί το πρώτο, βασικό βήμα. Πρέπει δηλαδή να γίνει ανάλυση των οικονομικών της στοιχείων, των εισαγωγών και εξαγωγών, των ξένων επενδύσεων, των τεχνολογικών της δυνατοτήτων, της πολιτικής κατάστασης, των κοινωνικών της σχέσεων κ.λπ..
Δημιουργία επιχειρησιακών εγγράφων: Η συλλογή στοιχείων και η δημιουργία μιας εμπορικής αναφοράς/ έκθεσης είναι το δεύτερο κρίσιμο βήμα. Η έκθεση αυτή συνήθως περιλαμβάνει το βασικό οικονομικό προφίλ της χώρας-στόχου, τους οικονομικούς της δείκτες, την οικονομική οργάνωση, την πολιτική φόρων και δασμών, την τραπεζική δομή, τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, τους κλάδους παραγωγής και άλλα.
Αναζήτηση οικονομικών συνεργατών: Η παράμετρος αυτή περιλαμβάνει την πολιτική προσέγγισης των οποιωνδήποτε οικονομικών συνεργατών στην χώρα-στόχο. Αυτοί μπορεί να είναι επιχειρήσεις που ασχολούνται με διακρατικό εμπόριο και επενδύσεις, ιδιωτικές επιχειρήσεις, αλλά και ομάδες επιρροής, όπως πολιτικοί, ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι, πολιτικοί επιστήμονες κ.λπ.. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται στη διάκριση μεταξύ εταιριών και επιχειρηματιών που διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στις οικονομικές σχέσεις της χώρας και των επιμελητηρίων, που συνήθως παίζουν τον ρόλο μεσάζοντα. Η καθεμία από αυτές τις δύο ομάδες ασκεί διαφορετικού επιπέδου και είδους επιρροή, γι’ αυτό και πρέπει να προσεγγίζονται με ξεχωριστό και ιδιαίτερο τρόπο.
Διπλωματικές αποστολές: Οι επισκέψεις αρχηγών κρατών, υπουργών εξωτερικών, διπλωματών κ.λπ. αποτελούν ακόμα ένα βασικό εργαλείο της οικονομικής διπλωματίας. Η συγκέντρωση πληροφοριών, η ενδελεχής ανάλυση, αλλά και η στοχοποίηση των οποιωνδήποτε κοινών εμπορικών/ οικονομικών συμφερόντων είναι απαραίτητα για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.
Θέματα πολυμερών σχέσεων: Η κατανόηση των διαδικασιών που ακολουθώνται από τους διάφορους διεθνείς, οικονομικούς οργανισμούς είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική άσκηση της οικονομικής διπλωματίας. Η άσκηση πολυμερούς διπλωματίας απαιτεί δράση σε διμερές, πρωτίστως, επίπεδο.
Καινοτομία: Ο Jan Melissen, στο βιβλίο του Innovation in Diplomatic Practice (1999), δίνει έναν πετυχημένο ορισμό για τον ρόλο της καινοτομίας στην οικονομική διπλωματία: «Αν η διπλωματία αποτελεί τρόπο διαχείρισης και διευκόλυνσης των διεθνών σχέσεων μέσω της προσαρμογής και της καινοτομίας των τρόπων άσκησής της... τότε δεν μπορεί παρά να στηρίζεται στην καινοτομία.» Είναι πασίδηλον ότι οι τρόποι άσκησης της διπλωματίας πρέπει να προσαρμόζονται στις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές που βιώνει η χώρα-στόχος. Οι διπλωματικές αποστολές –μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών της κάθε χώρας- υποχρεούνται στην χάραξη νέων/ ανανεωμένων μεθόδων και στρατηγικών προσέγγισης, επιχειρηματικής και επενδυτικής δράσης.
Η άσκηση της οικονομικής διπλωματίας στην Ελλάδα
Η Ελλάδα, σύμφωνα με τις εκθέσεις του Υπουργείου Εξωτερικών, έχει θέσει ως βασικές αρμοδιότητες της οικονομικής διπλωματίας: την προώθηση των διμερών της σχέσεων και ταυτόχρονα την αναπτυξιακή και ανθρωπιστική βοήθεια προς τρίτες χώρες, στοχεύοντας στην εξωστρέφεια των ελληνικών επιχειρήσεων, τη βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της οικονομίας, την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και την αύξηση των εξαγωγών. Η Ελλάδα κάνει οικονομικά ανοίγματα προς τα Βαλκάνια, τις χώρες του Εύξεινου Πόντου και της Κασπίας, την Τουρκία, τη Μέση Ανατολή και τον Αραβικό κόσμο.
Πιο αναλυτικά, στον χώρο των Βαλκανίων, η Ελλάδα έχει προχωρήσει στην πραγμάτωση του Ελληνικού Σχεδίου για την Οικονομική Ανασυγκρότηση της περιοχής (ΕΣΟΑΒ), που στοχεύει στην υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής, επενδύσεων και ποικίλλων οικονομικών δραστηριοτήτων, σε επτά γείτονες χώρες: την Αλβανία, την Βοσνία-Ερζεγοβίνη, την Βουλγαρία, το Μαυροβούνιο, την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, την Ρουμανία και την Σερβία.
Στο πλαίσιο της αναπτυξιακής διπλωματίας, η Ελλάδα ως ενεργό μέλος της Επιτροπής Αναπτυξιακής Βοήθειας και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, στηρίζει ένθερμα τον αγώνα ενάντια στην φτώχεια, συμβάλει στην προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών του πλανήτη και ανταποκρίνεται άμεσα στις παγκόσμιες ανθρωπιστικές κρίσεις.
Στον χώρο του Εύξεινου Πόντου, η Ελλάδα είναι μέλος του διεθνούς οικονομικού οργανισμού Black Sea Economic Cooperation, στον οποίον συμμετέχουν δώδεκα χώρες: η Αλβανία, η Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, η Βουλγαρία, η Γεωργία, η Ελλάδα, η Μολδαβία, η Ρουμανία, η Ρωσική Ομοσπονδία, η Σερβία, η Τουρκία και η Ουκρανία. Στόχος του διακυβερνητικού αυτού σώματος είναι η συνεργασία στους τομείς: ενέργειας, μεταφορών, επικοινωνιών, εμπορίου, τραπεζικών και χρηματοπιστωτικών θεμάτων, διαχείρισης και θεσμικής ανανέωσης, καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος, προστασίας του περιβάλλοντος, γεωργίας, υγείας, έρευνας και τεχνολογίας, παιδείας, τουρισμού, πολιτισμού κ.λπ.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το Υπουργείο Εξωτερικών έχει δημιουργήσει μια άκρως ενδιαφέρουσα διαδικτυακή πύλη στο www.agora.mfa.gr, στην οποία παρέχονται πληροφορίες για τις τρέχουσες οικονομικές και εμπορικές υποθέσεις της χώρας. Η πύλη, που συγκεντρώνει πληροφορίες από τα 60 Γραφεία Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων που λειτουργούν σε 49 χώρες στον κόσμο, επιδιώκει την ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών επιχειρήσεων με στόχο την αύξηση των εξαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών στη διεθνή αγορά.
Φαίη Βασιλειάδου
Στο σημερινό, διαρκώς μεταβαλλόμενο, παγκοσμιοποιημένο και αλληλοεξαρτόμενο διεθνές περιβάλλον, η οικονομία αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς προσδιοριστικούς παράγοντες των διεθνών σχέσεων, αφού επηρεάζει δραστικά τις διακρατικές σχέσεις. Οι πιο ανεπτυγμένες χώρες, που βασίζουν την ισχύ τους στην οικονομική και στρατιωτική τους υπεροχή, μεταθέτουν το βάρος της εξωτερικής τους πολιτικής στην οικονομία, στοχεύοντας στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Το ίδιο ακριβώς πράττουν και οι αναπτυσσόμενες χώρες, που με την είσοδό τους σε παραδοσιακούς διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (WTO) και άλλες κοινωνικο-οικονομικές συμμαχίες όπως, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο NAFTA (North American Free Trade Agreement), η ASEAN (Association of Southeast Asian Nations) κ.λπ. υιοθετούν ένα νέο μοντέλο προσέγγισης και διπλωματικής δράσης, στην προσπάθειά τους να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Έτσι, το σύγχρονο σύστημα των διεθνών οικονομικών σχέσεων και η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης και της ενοποίησης φέρουν την οικονομική διπλωματία στο προσκήνιο.
Με τον όρο οικονομική διπλωματία εννοούμε τη χρήση της κρατικής πολιτικής επιρροής για την προώθηση του διεθνούς εμπορίου και των επενδύσεων, τη μείωση του κόστους και των κινδύνων των διασυνοριακών συναλλαγών, τη διασφάλιση των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων, την ανάπτυξη της διεθνούς τηλεπικοινωνίας, των δικτύων ενέργειας, του τουρισμού και των μεταφορών, την αξιοποίηση των κρατικών, συγκριτικών πλεονεκτημάτων και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
Δύο είναι τα κλειδιά για την επιτυχημένη άσκηση της οικονομικής διπλωματίας. Το ένα είναι η δημιουργία και η καλλιέργεια του κατάλληλου πολιτικού κλίματος. Το άλλο είναι η εντατική εμπορική «προώθηση» της χώρας. Τα μέσα για την επίτευξη της στρατηγικής αυτής είναι πολλαπλά: ανάπτυξη εμπορίου, επενδύσεις, ανταλλαγή τεχνολογίας, δημιουργία θετικής επικοινωνιακής εικόνας, εκπαιδευτικές συνεργασίες και δημιουργία θεσμικών φορέων για την έρευνα και την ανάπτυξη.
Η εικόνα της χώρας μπορεί επίσης να προωθηθεί και μέσω διαδικτύου –των ιστοσελίδων του Υπουργείου Εξωτερικών, Τουρισμού, Εμπορίου κ.λπ.- δελτίων τύπου, διαφημιστικής καμπάνιας και διανομής ενημερωτικών εντύπων. Το όργανο που συντονίζει την εφαρμογή των παραπάνω στρατηγικών είναι το διπλωματικό σώμα.
Η Μεθοδολογία της Οικονομικής Διπλωματίας
Παρακάτω παρατίθενται τα επιμέρους, βασικά βήματα για την άσκηση επιτυχημένης οικονομικής διπλωματίας:
Ανάλυση: Η κατανόηση της οικονομίας της χώρας-στόχου της οικονομικής διπλωματίας αποτελεί το πρώτο, βασικό βήμα. Πρέπει δηλαδή να γίνει ανάλυση των οικονομικών της στοιχείων, των εισαγωγών και εξαγωγών, των ξένων επενδύσεων, των τεχνολογικών της δυνατοτήτων, της πολιτικής κατάστασης, των κοινωνικών της σχέσεων κ.λπ..
Δημιουργία επιχειρησιακών εγγράφων: Η συλλογή στοιχείων και η δημιουργία μιας εμπορικής αναφοράς/ έκθεσης είναι το δεύτερο κρίσιμο βήμα. Η έκθεση αυτή συνήθως περιλαμβάνει το βασικό οικονομικό προφίλ της χώρας-στόχου, τους οικονομικούς της δείκτες, την οικονομική οργάνωση, την πολιτική φόρων και δασμών, την τραπεζική δομή, τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, τους κλάδους παραγωγής και άλλα.
Αναζήτηση οικονομικών συνεργατών: Η παράμετρος αυτή περιλαμβάνει την πολιτική προσέγγισης των οποιωνδήποτε οικονομικών συνεργατών στην χώρα-στόχο. Αυτοί μπορεί να είναι επιχειρήσεις που ασχολούνται με διακρατικό εμπόριο και επενδύσεις, ιδιωτικές επιχειρήσεις, αλλά και ομάδες επιρροής, όπως πολιτικοί, ακαδημαϊκοί, δημοσιογράφοι, πολιτικοί επιστήμονες κ.λπ.. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται στη διάκριση μεταξύ εταιριών και επιχειρηματιών που διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στις οικονομικές σχέσεις της χώρας και των επιμελητηρίων, που συνήθως παίζουν τον ρόλο μεσάζοντα. Η καθεμία από αυτές τις δύο ομάδες ασκεί διαφορετικού επιπέδου και είδους επιρροή, γι’ αυτό και πρέπει να προσεγγίζονται με ξεχωριστό και ιδιαίτερο τρόπο.
Διπλωματικές αποστολές: Οι επισκέψεις αρχηγών κρατών, υπουργών εξωτερικών, διπλωματών κ.λπ. αποτελούν ακόμα ένα βασικό εργαλείο της οικονομικής διπλωματίας. Η συγκέντρωση πληροφοριών, η ενδελεχής ανάλυση, αλλά και η στοχοποίηση των οποιωνδήποτε κοινών εμπορικών/ οικονομικών συμφερόντων είναι απαραίτητα για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος.
Θέματα πολυμερών σχέσεων: Η κατανόηση των διαδικασιών που ακολουθώνται από τους διάφορους διεθνείς, οικονομικούς οργανισμούς είναι απαραίτητη για την αποτελεσματική άσκηση της οικονομικής διπλωματίας. Η άσκηση πολυμερούς διπλωματίας απαιτεί δράση σε διμερές, πρωτίστως, επίπεδο.
Καινοτομία: Ο Jan Melissen, στο βιβλίο του Innovation in Diplomatic Practice (1999), δίνει έναν πετυχημένο ορισμό για τον ρόλο της καινοτομίας στην οικονομική διπλωματία: «Αν η διπλωματία αποτελεί τρόπο διαχείρισης και διευκόλυνσης των διεθνών σχέσεων μέσω της προσαρμογής και της καινοτομίας των τρόπων άσκησής της... τότε δεν μπορεί παρά να στηρίζεται στην καινοτομία.» Είναι πασίδηλον ότι οι τρόποι άσκησης της διπλωματίας πρέπει να προσαρμόζονται στις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές που βιώνει η χώρα-στόχος. Οι διπλωματικές αποστολές –μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών της κάθε χώρας- υποχρεούνται στην χάραξη νέων/ ανανεωμένων μεθόδων και στρατηγικών προσέγγισης, επιχειρηματικής και επενδυτικής δράσης.
Η άσκηση της οικονομικής διπλωματίας στην Ελλάδα
Η Ελλάδα, σύμφωνα με τις εκθέσεις του Υπουργείου Εξωτερικών, έχει θέσει ως βασικές αρμοδιότητες της οικονομικής διπλωματίας: την προώθηση των διμερών της σχέσεων και ταυτόχρονα την αναπτυξιακή και ανθρωπιστική βοήθεια προς τρίτες χώρες, στοχεύοντας στην εξωστρέφεια των ελληνικών επιχειρήσεων, τη βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας, την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της οικονομίας, την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και την αύξηση των εξαγωγών. Η Ελλάδα κάνει οικονομικά ανοίγματα προς τα Βαλκάνια, τις χώρες του Εύξεινου Πόντου και της Κασπίας, την Τουρκία, τη Μέση Ανατολή και τον Αραβικό κόσμο.
Πιο αναλυτικά, στον χώρο των Βαλκανίων, η Ελλάδα έχει προχωρήσει στην πραγμάτωση του Ελληνικού Σχεδίου για την Οικονομική Ανασυγκρότηση της περιοχής (ΕΣΟΑΒ), που στοχεύει στην υλοποίηση μεγάλων έργων υποδομής, επενδύσεων και ποικίλλων οικονομικών δραστηριοτήτων, σε επτά γείτονες χώρες: την Αλβανία, την Βοσνία-Ερζεγοβίνη, την Βουλγαρία, το Μαυροβούνιο, την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, την Ρουμανία και την Σερβία.
Στο πλαίσιο της αναπτυξιακής διπλωματίας, η Ελλάδα ως ενεργό μέλος της Επιτροπής Αναπτυξιακής Βοήθειας και του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, στηρίζει ένθερμα τον αγώνα ενάντια στην φτώχεια, συμβάλει στην προσπάθεια βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών του πλανήτη και ανταποκρίνεται άμεσα στις παγκόσμιες ανθρωπιστικές κρίσεις.
Στον χώρο του Εύξεινου Πόντου, η Ελλάδα είναι μέλος του διεθνούς οικονομικού οργανισμού Black Sea Economic Cooperation, στον οποίον συμμετέχουν δώδεκα χώρες: η Αλβανία, η Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, η Βουλγαρία, η Γεωργία, η Ελλάδα, η Μολδαβία, η Ρουμανία, η Ρωσική Ομοσπονδία, η Σερβία, η Τουρκία και η Ουκρανία. Στόχος του διακυβερνητικού αυτού σώματος είναι η συνεργασία στους τομείς: ενέργειας, μεταφορών, επικοινωνιών, εμπορίου, τραπεζικών και χρηματοπιστωτικών θεμάτων, διαχείρισης και θεσμικής ανανέωσης, καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος, προστασίας του περιβάλλοντος, γεωργίας, υγείας, έρευνας και τεχνολογίας, παιδείας, τουρισμού, πολιτισμού κ.λπ.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι το Υπουργείο Εξωτερικών έχει δημιουργήσει μια άκρως ενδιαφέρουσα διαδικτυακή πύλη στο www.agora.mfa.gr, στην οποία παρέχονται πληροφορίες για τις τρέχουσες οικονομικές και εμπορικές υποθέσεις της χώρας. Η πύλη, που συγκεντρώνει πληροφορίες από τα 60 Γραφεία Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων που λειτουργούν σε 49 χώρες στον κόσμο, επιδιώκει την ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών επιχειρήσεων με στόχο την αύξηση των εξαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών στη διεθνή αγορά.
Φαίη Βασιλειάδου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.